Nu ik afgestudeerd ben heb ik besloten om de werkstukken die ik tijdens mijn studie Religiewetenschappen geschreven heb te publiceren op deze weblog. Ik heb de opdrachten, papers, essays, recensies, besprekingen en presentaties altijd met veel plezier gemaakt, en ik vind het leuk om deze met de wereld te delen. Het zou immers zonde zijn als deze documenten langzaam zouden vergaan op mijn harde schijf. Daarom hierbij een blogreeks met vandaag een opdracht over Wicca in relatie tot kapitalistische spiritualiteit die ik maakte voor de cursus Hedendaagse Cultuur en Spiritualiteit.
Opdracht 1
Zoek een praktijksituatie van hedendaagse spiritualiteit (uit eigen ervaring, of van internet of een andere bron) en breng deze in verband met een van de vier tot nu toe behandelde teksten uit de reader (bij college 1 en 2). Werk dit op maximaal twee pagina’s uit en mail dit aan de docent. Beschrijf eerst het standpunt van de gekozen auteur, behandel daarna de casus, en breng beide tot slot in verband met elkaar.
Spiritualiteit als Merk
In Spiritualiteit in de Uitverkoop: de stille overname van de religie[1] stellen Jeremy R. Carrette en Richard King dat religie wordt overgenomen door spiritualiteit doordat het binnen de kapitalistische ideologie van het neoliberalisme is getransformeerd tot het merk ‘spiritualiteit’. Religie past niet binnen deze ideologie en wordt negatief afgeschilderd, terwijl spiritualiteit wordt toegeëigend door ondernemingen als instrument om hun winst te vergroten.[2] Gezaghebbende instituties en de massamedia doordrenken de samenleving met de neoliberale ideologie, en spiritualiteit is ermee verweven sinds haar opkomst in de late twintigste eeuw. Doordat spiritualiteit de belangen van de economie dient zien Carrette en King het als een vorm van kolonialisme die de westerse cultuur bedreigt.[3] De auteurs onderscheiden vier vormen van spiritualiteit, namelijk kapitalistische spiritualiteit, individualistische en consumentistische spiritualiteit (ofwel welvaartsreligie), reformistische spiritualiteit, en revolutionaire of antikapitalistische spiritualiteit.[4] Kapitalistische spiritualiteit onderschrijft de neoliberale ideologie, terwijl revolutionaire of antikapitalistische spiritualiteit het verwerpt.[5] Carrette en King richten zich vooral tot kapitalistische spiritualiteit, wat gekenmerkt wordt door atomisering, eigenbelang, commercialisering, utilitarisme, consumentisme, quiëtisme, politieke bijziendheid, en gedachtecontrole of aanpassing.[6] Vanwege het individualisme en commercialisme hebben de auteurs kritiek op kapitalistische spiritualiteit. Door de privatisering van religie sinds de Verlichting is religie een persoonlijke keuze geworden waarbij alternatieve vormen van religie tot de mogelijkheden behoren. Dit resulteerde in commercialisering, waardoor religie is teruggekeerd in het publieke domein in de vorm van spiritualiteit dat als product geëxploiteerd wordt door het bedrijfsleven. De ‘oude religies’ waren cultuurkritisch en ethisch, terwijl kapitalistische spiritualiteit het neoliberale discours onderschrijft. Wat Carrette en King willen laten zien is dat spiritualiteit meer in zijn mars heeft dan wat binnen het kapitalisme tot uiting komt.[7]
Mirth and Reverence
De casus van hedendaagse spiritualiteit betreft het YouTube kanaal ‘MIRTHandREVERENCE’. Hier deelt de 58 jarige Amerikaanse Anni sinds 2010 persoonlijke filmpjes met betrekking tot “exploring neo-pagan spirituality and sharing the journey with others”.[8] Na een religieuze zoektocht in de jaren 70 kwam Anni in aanraking met wicca, en later met het unitarisch universalisme.[9] Voor haar is wicca spiritualiteit “the bedrock to my entire adult life. It is who I am, it is the relationship that I have with deity. It’s everything I ever needed in relationship to community and to whatever it is that’s the life force behind it all”.[10] Anni gelooft “that everything is one. As simple as that. Then I build all kind of stuff around that, but that’s what it comes down to”[11] Boeken zijn belangrijke magische tools[12] voor haar en ze geeft aanbevelingen van boeken die bijdragen aan de relatie met het goddelijke.[13] Door haar beperkte budget gaat ze sporadisch naar Barnes&Noble,[14] maar ze koopt wel tweedehands boeken. Dit zijn niet altijd specifiek “witchy books”, maar boeken die “have moved me and taught me as much if not more than the ones that are specifically titled something that would make you think of paganism”.[15] Voor mensen zonder het geld of de middelen legt Anni uit hoe ze zelf “incense on a budget” kunnen maken met kruiden en keukengerei.[16] Uiteindelijk zijn materiele zaken echter overbodig binnen wicca, aldus Anni, want in de natuur kan men de eigen overtuigingen ontdekken.[17] Ondanks dat Anni van haar “pretties” houdt zijn voorwerpen zoals tools, glazen bollen, runenstenen, tarotdecks, en pendels onnodig om wicca te praktiseren. Ze houdt dan ook niet van mensen die pronken met materiele zaken. Ze leerde in haar jongere jaren toen “we didn’t have money so there wasn’t materialism”[18] van haar eerste priester om zonder tools te werken, toen hij zijn leerlingen een maand lang de voorwerpen afnam terwijl ze een groepsritueel moesten voorbereiden.[19] Dit kan bijvoorbeeld door handgebaren tijdens zogenaamde “silent rites”.[20] Voor Anni dienen voorwerpen enkel om een plezierige, complete ervaring van het leven te hebben, maar wel op een milieubewuste manier. Dit “doesn’t mean I have to buy something in order to enjoy life, but it means if something pleases me I have no guilt at all about totally enjoying it”.[21] Niets overtreft echter de natuur: “I still like my rituals, and my pretties and my tools, but stick me outside on a starlit night or a hot summer’s day when the sun is just beaming down on me and my power is equivalent and complete and total without anything other than what Goddess has given me by giving me life this time round”.[22]
Conclusie
Nu zal ik de casus van Anni in het licht van de theorie van Carrette en King bespreken. De vraag is of, en in welke mate, Anni’s paganistische spiritualiteit een neoliberale kapitalistische ideologie bevat. Het was een persoonlijke keuze om traditionele wicca te praktiseren, en ze noemt het zowel haar religie als spiritualiteit. Op persoonlijk niveau omschrijft wicca haar identiteit, terwijl het op interpersoonlijk niveau een band met de gemeenschap geeft. Het transpersoonlijk niveau betreft het goddelijke en de achterliggende Life Force met een holistisch wereldbeeld. Anni draagt bij aan het kapitalisme en consumentisme door het kopen en aanbevelen van boeken en haar geliefde voorwerpen. Het is opvallend dat ze doorgaans boeken koopt die niet specifiek met het paganisme te maken hebben, waardoor haar consumentisme moeilijk te pijlen is voor ondernemingen. Het zou echter ook kunnen duiden op wat Partridge occulture noemt.[23] Door haar beperkte budget geeft Anni spaarzaam geld uit, wat minimaal bijdraagt aan de economie. Ze gaat zelden naar de boekenwinkel, maar koopt wel boeken tweedehands. Dit is ongunstig voor het kapitalisme en gaat in tegen het neoliberalisme, omdat hergebruik het economische systeem laat stagneren. Ook door het zelf maken van wierook met de middelen die men heeft wordt niet bijgedragen aan consumentisme. Alhoewel ze eigenlijk overbodig zijn voor de spirituele praktijk, is Anni toch verzot op haar rituele voorwerpen. Ze geeft aan dat deze bijdragen aan haar levensgeluk. Dit suggereert consumentisme, zoals Carrette en King dat definiëren, waardoor een neoliberaal discours aan de oppervlakte komt. Ondanks dat kent haar spiritualiteit een ethiek wat betreft milieubewust leven. Hierdoor deelt Anni’s spiritualiteit het ethische aspect zoals de ‘oude religies’ dat volgens Carrette en King hadden. Gordon Lynch noemt het paganisme dan ook progressief.[24] Er moet opgemerkt worden dat Anni zonder zichtbaar eigenbelang of winst gratis YouTube filmpjes maakt waarin ze haar kennis deelt. Dit is binnen de neoliberale ideologie ondenkbaar. Concluderend kan gezegd worden dat Anni deel uitmaakt van het heersende neoliberale discours binnen de westerse samenleving, maar dit betekend niet dat haar spiritualiteit kapitalistisch is. Anni’s doel is niet om winst te maken, maar om de band met het transcendente ontwikkelen en dit te delen met anderen. Het is de reductionistische visie van Carrette en King die spiritualiteit tegenover religie zet en het eerste lijkt af te doen als geïnfecteerd door het neoliberalisme. Er zijn ongetwijfeld voorbeelden van hedendaagse spiritualiteit die aansluiten bij Carrette en King’s idee van kapitalistische spiritualiteit, maar zoals bij Anni naar voren komt is niet elke vorm van hedendaagse spiritualiteit een middel van neoliberale, geldbeluste corporaties.
Bibliografie
Carrette, J.K. & King, R. Spiritualiteit in de Uitverkoop. De stille overname van de religie. Kampen: Ten Have, 2006, p. 11-43.
Jespers, F. ‘Investigating Western Popular Spirituality’ Theories in Spirituality. Ed(s). E. Hense & F. Maas. Leuven: Peeters, 2011.
Partridge, C. The Re-Enchantment of the West Vol. 1, Alternative spiritualities. London: Continuum, 2004.
Bronnen
MIRTHandREVERENCE. (12 juni 2010). Kanaal van MIRTHandREVERENCE. Geraadpleegd op: http://www.youtube.com/user/MIRTHandREVERENCE
MIRTHandREVERENCE. (22 augustus 2010). Introduction. Geraadpleegd op: http://www.youtube.com/watch?v=RfDiptFUTcY
MIRTHandREVERENCE. (22 augustus 2010). My Path. Geraadpleegd op: http://www.youtube.com/watch?v=xkvmEzi5wyo
MIRTHandREVERENCE. (4 september 2010). Silent Rites. Geraadpleegd op: http://www.youtube.com/watch?v=6chLVPt0JJQ
MIRTHandREVERENCE. (14 november 2010). Spiritual Materialism. Geraadpleegd op: http://www.youtube.com/watch?v=7ADf0WzrJ9Y
MIRTHandREVERENCE. (22 mei 2011). Questions 4 Start – Pagan (and other) Books and Authors. Geraadpleegd op: http://www.youtube.com/watch?v=jj7wkWCLVvA
MIRTHandREVERENCE. (24 mei 2011). This Witch’s Way – Incense on a Budget. Geraadpleegd op: http://www.youtube.com/watch?v=RP2uXOIgCuM
MIRTHandREVERENCE. (28 mei 2011). This Witch’s Way – Incense on a Budget Cont’d. Geraadpleegd op: http://www.youtube.com/watch?v=RTMUu8yt31w
MIRTHandREVERENCE. (18 juni 2011). This Witch’s Way – Books, One. Geraadpleegd op: http://www.youtube.com/watch?v=vB7AT7XS9-A
MIRTHandREVERENCE. (18 juni 2011). This Witch’s Way – Books, Two. Geraadpleegd op: http://www.youtube.com/watch?v=AQYVQ_4nA1o
MIRTHandREVERENCE. (18 juni 2011). This Witch’s Way – Books, Three. Geraadpleegd op: http://www.youtube.com/watch?v=ZBPU2VxY06E
MIRTHandREVERENCE. (6 februari 2012). [2.6] Right Reasons and Resources. Geraadpleegd op: http://www.youtube.com/watch?v=jKJ5tqckXUA
MIRTHandREVERENCE. (18 februari 2012). VR Spiritual/Pagan Tag. Geraadpleegd op: http://www.youtube.com/watch?v=gblmU2U6Y9E
[1] Carrette, J.K. & King, R. Spiritualiteit in de Uitverkoop. De stille overname van de religie. Kampen: Ten Have, 2006, p. 11-43.
[2] Carrette & King. ibid, p. 12, 27, 41, 42.
[3] Carrette & King. ibid, p. 14, 16, 18, 20-22, 24, 25.
[4] Carrette & King. ibid, p. 29.
[5] Carrette & King. ibid, p. 30-33.
[6] Carrette & King. ibid, p. 34, 35.
[7] Carrette & King. ibid, p. 13, 16, 21, 22, 25-29, 36, 39, 40, 42, 43.
[8] MIRTHandREVERENCE. (12 juni 2010). Kanaal van MIRTHandREVERENCE. Geraadpleegd op: http://www.youtube.com/user/MIRTHandREVERENCE.
[9] MIRTHandREVERENCE. (22 augustus 2010). Introduction. Geraadpleegd op: http://www.youtube.com/watch?v=RfDiptFUTcY en MIRTHandREVERENCE. (22 augustus 2010). My Path. Geraadpleegd op: http://www.youtube.com/watch?v=xkvmEzi5wyo.
[10] MIRTHandREVERENCE. My Path.
[11] MIRTHandREVERENCE. (18 februari 2012). VR Spiritual/Pagan Tag. Geraadpleegd op: http://www.youtube.com/watch?v=gblmU2U6Y9E.
[12] Emic term voor magische gereedschappen.
[13] MIRTHandREVERENCE. (18 juni 2011). This Witch’s Way – Books, One. Geraadpleegd op: http://www.youtube.com/watch?v=vB7AT7XS9-A en MIRTHandREVERENCE. (18 juni 2011). This Witch’s Way – Books, Two. Geraadpleegd op: http://www.youtube.com/watch?v=AQYVQ_4nA1o en MIRTHandREVERENCE. (18 juni 2011). This Witch’s Way – Books, Three. Geraadpleegd op: http://www.youtube.com/watch?v=ZBPU2VxY06E en MIRTHandREVERENCE. (6 februari 2012). [2.6] Right Reasons and Resources. Geraadpleegd op: http://www.youtube.com/watch?v=jKJ5tqckXUA.
[14] Een Amerikaanse boekenwinkelketen.
[15] MIRTHandREVERENCE. This Witch’s Way – Books, One.
[16] MIRTHandREVERENCE. (24 mei 2011). This Witch’s Way – Incense on a Budget. Geraadpleegd op: http://www.youtube.com/watch?v=RP2uXOIgCuM en MIRTHandREVERENCE. (28 mei 2011). This Witch’s Way – Incense on a Budget Cont’d. Geraadpleegd op: http://www.youtube.com/watch?v=RTMUu8yt31w.
[17] MIRTHandREVERENCE. (6 februari 2012). [2.6] Right Reasons and Resources. Geraadpleegd op: http://www.youtube.com/watch?v=jKJ5tqckXUA.
[18] MIRTHandREVERENCE. (14 november 2010). Spiritual Materialism. Geraadpleegd op: http://www.youtube.com/watch?v=7ADf0WzrJ9Y.
[19] MIRTHandREVERENCE. ibid.
[20] MIRTHandREVERENCE. (4 september 2010). Silent Rites. Geraadpleegd op: http://www.youtube.com/watch?v=6chLVPt0JJQ.
[21] MIRTHandREVERENCE. Spiritual Materialism.
[22] MIRTHandREVERENCE. ibid.
[23] Partridge, C. The Re-Enchantment of the West Vol. 1, Alternative spiritualities. London: Continuum, 2004, p. 40.
[24] Jespers, F. ‘Investigating Western Popular Spirituality’ Theories in Spirituality. Ed(s). E. Hense & F. Maas. Leuven: Peeters, 2011, p. 2.
Kult ov Yentl 