Hedendaagse Cultuur en Spiritualiteit: Reconnective Healing

Nu ik afgestudeerd ben heb ik besloten om de werkstukken die ik tijdens mijn studie Religiewetenschappen geschreven heb te publiceren op deze weblog. Ik heb de opdrachten, papers, essays, recensies, besprekingen en presentaties altijd met veel plezier gemaakt, en ik vind het leuk om deze met de wereld te delen. Het zou immers zonde zijn als deze documenten langzaam zouden vergaan op mijn harde schijf. Daarom hierbij een blogreeks met vandaag een opdracht over Reconnective Healing die ik maakte voor de cursus Hedendaagse Cultuur en Spiritualiteit.

 

Opdracht 2

Zoek een praktijksituatie van hedendaagse spiritualiteit in de richting van alternatieve geneeskunde of seculiere spiritualiteit en breng deze in verband met een van de behandelde teksten uit de reader (bij college 3 en 4). Werk dit op maximaal twee pagina’s uit en mail dit aan de docent. Beschrijf eerst het standpunt van de gekozen auteur, behandel daarna de casus, en breng beide tot slot in verband met elkaar.

 

New Age Healing

In het tweede hoofdstuk van New Age Religion and Western Culture bespreekt Wouter Hanegraaff healing en persoonlijke groei als de twee belangrijkste karakteristieken van alternatieve therapieën binnen new age.[1] Healing is zowel een emic als etic term voor het helen van de gehele mens, zoals dat binnen traditionele culturen ook plaatsvindt. Dit holisme impliceert een relatie tussen het fysieke, emotionele, mentale, spirituele, en sociale. Hiermee verschilt het significant van de reguliere westerse gezondheidszorg, welke gefocust is op het ‘beter maken’ van ziektes door zich te richten op afzonderlijke aspecten van de mens. Bij healing wordt er door middel van de subjectieve ervaring naar de (symbolische) betekenis van de ziekte gezocht. Deze betekenis wordt doorgaans in religieuze of spirituele termen geïnterpreteerd, waardoor healing het domein van religiositeit raakt. Ziekte, en daarmee ook genezing, kan ontstaan door toedoen van enerzijds bovennatuurlijke wezens, niet-menselijke wezens, of mensen, en anderzijds door onbalans. In het laatste geval dient de balans met zichzelf en de omgeving –ofwel kosmos- te worden hersteld.[2] Gezondheid wordt beschouwd als de natuurlijke staat van de mens en het directe resultaat van perfecte balans. Het zogenaamde ‘prosperity consciousness’ stelt dat dit gepaard gaat met welvaart, succes en geluk in het leven.[3] Naaste healing is persoonlijke groei van belang, omdat dit binnen het new age gedachtegoed tot verlossing leidt, aldus Hanagraaff: “it is affirmed that deliverance from human suffering and weakness will be reached by developing our human potential, which results in our increasingly getting in touch with our inner divinity”[4].
Hanegraaff maakt een onderscheid tussen de human potential movement, en de holistic health movement. De eerste is gericht op psychologische healing. Door het verliezen van een innerlijke verbinding, doorgaans als resultaat van het leven in de moderne maatschappij, wordt de natuurlijke staat van eenheid, en daarmee het menselijke potentieel, verwaarloosd. Nauw verwant zijn transpersonal psychology en shamanic consciousness. Het eerste kijkt naar het menselijke potentieel vanuit psychologisch standpunt.[5] Shamanic consciousness is gericht op de sjamaan als specialist die bemiddelt tussen de wereld van het transcendente en de wereld van mensen. Door middel van sjamanistische technieken waardoor de sjamaan in een andere staat van bewustzijn komt worden ziekmakende energieën uit het lichaam verwijderd.[6] De holistic health movement is gericht op fysieke healing, doorgaans door de kracht van de (psychologische) mind en met behulp van bijvoorbeeld de chakra’s.[7] Healing is daarbij “a process in which a person becomes whole physically, emotionally, mentally and at deeper levels, resulting ideally in an integration with the underlying inward power of the universe”.[8] De mens als uniek wezen is zelf verantwoordelijk voor ziekte, waarbij de healing bijdraagt aan een leermoment dat leidt tot innerlijke groei.[9]

 

Reconnective Healing

Op 25 en 26 juni 2011 vond de Mystical Fantasy Fair in het Duitse Goch plaats.[10] Dit is een spiritualiteit- en fantasy festival georganiseerd door Triskal Healing Centre uit Delft.[11] Hier raakte ik aan de praat met Constant van Rumpt van de Reconnective Healing stand. Nadat hij zich had verdiept in Reiki, Quantum Touch, en holistische massage kwam hij in aanraking met Reconnective Healing, waardoor “het was of alle stukjes van de puzzel (van mijn leven) in elkaar vielen”.[12] In 2008 behaalde hij level I, II en III tijdens een Reconnective Healing seminar in Antwerpen.[13] Hij heeft een praktijk voor Reconnective Healing in Wassenaar en gaf het hele weekend proefsessies. Ik besloot om voor € 15,- een healing te ondergaan, zonder dat ik klachten had. Een reguliere sessie Reconnective Healing duurt een uur en kost € 75,-.[14]

Voordat de sessie begon vond er een gesprekje plaats waarin van Rumpt vertelde wat Reconnective Healing inhoudt. Hij zei dat het een nieuwe geneeswijze is die voor het eerst op aarde bestaat en “binnen wetenschappelijke onderzoekslaboratoria is aangetoond”.[15] De grondlegger is de Amerikaanse chiropractor dr. Eric Pearl. Bij Reconnective Healing wordt een verbinding tot stand gebracht “tussen de energiebanen van jouw diepste wezen en die van de aarde en het universum” door gebruik te maken van energiefrequenties die helen op “lichamelijk, geestelijk, emotioneel, spiritueel en elk ander niveau”.[16] De diagnose en resultaten verschillen per persoon, omdat “iedere ervaring uniek” is.[17] Van Rumpt vertelde dat mensen tijdens een healing vaak stuiptrekkingen krijgen, die gepaard kunnen gaan met hevige emotionele reacties. De genezing is direct en permanent, mits de cliënt de ““beslissing” om de genezing te laten gebeuren” neemt.[18] Van Rumpt benadrukte dat Reconnective Healing alle andere healingmethoden overstijgt, omdat de “oude technieken niet meer voldoende zijn” vanwege “huidige evolutionaire en cellulaire veranderingen” door het “versnellen van de Aarde”.[19] Men wordt afgestemd op “het nieuwe tijdperk van Aquarius” dat op 21 december 2012 wordt ingeluid.[20] Tevens leidt Reconnective Healing tot “persoonlijke groei en herstelt fysieke problemen en je komt beter in verbinding met je eigen levensdoel”.[21] The Reconnection is het “overkoepelende proces van de verbinding met het universum waardoor Reconnective Healing kan plaatsvinden” door middel van het “spectrum van licht en informatie”. Het is de “Atlantis-energie” die het “oorspronkelijke gevoel van diepe verbondenheid met alles dat leeft” teweegbrengt zoals tijdens “dat gouden tijdperk van Atlantis”. The Reconnection duurt twee keer één uur en kost € 333,-, waarbij het getal 333 numerologische waarde heeft als getal van “heilige eenheid” van “lichaam, verstand en geest” en een verlangen naar de reconnection.[22]

Na het gesprek mocht ik op mijn rug op de behandeltafel liggen en mijn ogen dicht doen. Van Rumpt vroeg me om me “open te stellen”. Op deze manier heb ik ongeveer dertig minuten gelegen. Dit was langer dan een gangbare proefsessie van twintig minuten. Door observatie vóór en na mijn sessie weet ik dat van Rumpt vóór de behandeltafel staat, en zijn langzaam bewegende handen met de handpalmen naar beneden op ongeveer een halve meter boven de cliënt houdt. Er komt geen fysieke aanraking bij te pas. Op het moment dat ik mijn ogen open mocht doen riep van Rumpt uit: “Wat ben jij bijzonder!”. Hij voelde een hele speciale energie bij mij. Nadat ik was bijgekomen volgde een gesprek waarin ik mijn ervaringen mocht delen. Van Rumpt vertelde me dat er een spinnetje over mijn lichaam had gelopen tijdens de healing. Gezien mijn angst voor spinnen vond ik het idee alleen al angstaanjagend, maar er werd gesuggereerd dat het gebeuren erg speciaal was. Algeheel gaf de healing me een positief gevoel, en tijdens het gesprek kreeg ik een boost van zelfvertrouwen door de vleiende woorden van van Rumpt.

 

Conclusie

Reconnective Healing kan naar aanleiding van Hanegraaff onderverdeeld worden bij de holistic health movement, omdat deze vorm van healing gericht is op de hele persoon, en de mens in relatie met de omgeving. Dit is zowel een innerlijk proces in de zin van healing op verschillende niveaus, zoals fysiek, emotioneel, en spiritueel, alsook in balans zijn met het universum. Dit leidt tot een ‘herverbinding’ (letterlijk reconnection) van de mens met de kosmos, ofwel een hernieuwde balans, waardoor ziektes worden genezen. De verbinding vindt plaats via energiebanen tussen het innerlijke zelf, de aarde, en het universum. De oorzaak van ziekte wordt bij Reconnective Healing geïnterpreteerd door middel van de subjectieve ervaringen die besproken worden tijdens het nagesprek en spirituele betekenissen die ontstaan, zoals onbalans en het niet verbonden zijn. De mens is zelf verantwoordelijk voor ziekte en genezing, omdat hij of zij de beslissing kan nemen om de healing te laten slagen. De heelheid van de mens wordt gesuggereerd door zowel te refereren aan een voorbije natuurlijke staat van gezondheid, zoals tijdens de Atlantisbeschaving, alsook door vooruit te blikken op het hervinden van deze natuurlijke staat in het toekomstige Tijdperk van Aquarius in 2012. Dit kan gezien worden als de verlossing van lijden en ziekte om de menselijke potentie waar te maken, waar Hanegraaff over spreekt. Dat is het resultaat van de persoonlijke groei die plaatsvindt nadat men door Reconnective Healing weer in verbinding is gekomen met zichzelf en de kosmische energie. Concluderend kan gezegd worden dat de twee karakteristieken die Hanegraaff toeschrijft aan alternatieve therapieën binnen de new age, namelijk healing en persoonlijke groei, terug te vinden zijn in de casus van Reconnective Healing.

 

Literatuur

• Hanegraaff, W.J. New Age Religion and Western Culture: esotericism in the mirror of secular thought. New York: State University of New York Press, 1998.

 

Bronnen

• Mystical Fantasy Fair. (21 februari 2012). Mystical Fantasy Fair. Geraadpleegd op: http://mystical-fantasy-fair.com/
• The Reconnective Energy. (21 februari 2012). Home. Geraadpleegd op: http://www.thereconnectiveenergy.nl/
• The Reconnective Energy. (21 februari 2012). Wie ben ik?. Geraadpleegd op: http://www.thereconnectiveenergy.nl/index.php?page=diensten&hl=nl_NL
• The Reconnective Energy. (21 februari 2012). Wat doe ik?. Geraadpleegd op: http://www.thereconnectiveenergy.nl/index.php?page=opdrachten&hl=nl_NL
• The Reconnective Energy. (21 februari 2012). FAQ. Geraadpleegd op: http://www.thereconnectiveenergy.nl/index.php?page=faq&hl=nl_NL
• Triskal Healing Centre. (21 februari 2012). Triskal Healing Centre. Geraadpleegd op: http://www.triskal.nl/

---

[1] Hanegraaff, W.J. New Age Religion and Western Culture: esotericism in the mirror of secular thought. New York: State University of New York Press, 1998, p. 42-55.

[2] Hanegraaff. Ibid., p. 42-45.

[3] Hanegraaff. Ibid., p. 46, 47.

[4] Hanegraaff. Ibid., p. 46.

[5] Hanegraaff. Ibid., p. 48, 49.

[6] Hanegraaff. Ibid., p. 42, 43.

[7] Hanegraaff. Ibid., p. 48, 53, 54.

[8] Hanegraaff. Ibid., p. 54.

[9] Hanegraaff. Ibid., p. 54.

[10] Mystical Fantasy Fair. (21 februari 2012). Mystical Fantasy Fair. Geraadpleegd op: http://mystical-fantasy-fair.com/

[11] Triskal Healing Centre. (21 februari 2012). Triskal Healing Centre. Geraadpleegd op: http://www.triskal.nl/

[12] The Reconnective Energy. (21 februari 2012). Wie ben ik?. Geraadpleegd op: http://www.thereconnectiveenergy.nl/index.php?page=diensten&hl=nl_NL

[13] The Reconnective Energy. Ibid.

[14] The Reconnective Energy. (21 februari 2012). Wat doe ik?. Geraadpleegd op: http://www.thereconnectiveenergy.nl/index.php?page=opdrachten&hl=nl_NL

[15] The Reconnective Energy. (21 februari 2012). FAQ. Geraadpleegd op: http://www.thereconnectiveenergy.nl/index.php?page=faq&hl=nl_NL

[16] The Reconnective Energy. Wat doe ik?.

[17] The Reconnective Energy. FAQ.

[18] The Reconnective Energy. Ibid.

[19] The Reconnective Energy. Ibid.

[20] The Reconnective Energy. (21 februari 2012). Home. Geraadpleegd op: http://www.thereconnectiveenergy.nl/; The Reconnective Energy. Wat doe ik?.; The Reconnective Energy. FAQ.

[21] The Reconnective Energy. Wat doe ik?.

[22] The Reconnective Energy. Ibid.

Read Full Post »

Hedendaagse Cultuur en Spiritualiteit: Wicca en kapitalistische spiritualiteit

Nu ik afgestudeerd ben heb ik besloten om de werkstukken die ik tijdens mijn studie Religiewetenschappen geschreven heb te publiceren op deze weblog. Ik heb de opdrachten, papers, essays, recensies, besprekingen en presentaties altijd met veel plezier gemaakt, en ik vind het leuk om deze met de wereld te delen. Het zou immers zonde zijn als deze documenten langzaam zouden vergaan op mijn harde schijf. Daarom hierbij een blogreeks met vandaag een opdracht over Wicca in relatie tot kapitalistische spiritualiteit die ik maakte voor de cursus Hedendaagse Cultuur en Spiritualiteit.

 

Opdracht 1

Zoek een praktijksituatie van hedendaagse spiritualiteit (uit eigen ervaring, of van internet of een andere bron) en breng deze in verband met een van de vier tot nu toe behandelde teksten uit de reader (bij college 1 en 2). Werk dit op maximaal twee pagina’s uit en mail dit aan de docent. Beschrijf eerst het standpunt van de gekozen auteur, behandel daarna de casus, en breng beide tot slot in verband met elkaar. 

 
Spiritualiteit als Merk

In Spiritualiteit in de Uitverkoop: de stille overname van de religie[1] stellen Jeremy R. Carrette en Richard King dat religie wordt overgenomen door spiritualiteit doordat het binnen de kapitalistische ideologie van het neoliberalisme is getransformeerd tot het merk ‘spiritualiteit’. Religie past niet binnen deze ideologie en wordt negatief afgeschilderd, terwijl spiritualiteit wordt toegeëigend door ondernemingen als instrument om hun winst te vergroten.[2] Gezaghebbende instituties en de massamedia doordrenken de samenleving met de neoliberale ideologie, en spiritualiteit is ermee verweven sinds haar opkomst in de late twintigste eeuw. Doordat spiritualiteit de belangen van de economie dient zien Carrette en King het als een vorm van kolonialisme die de westerse cultuur bedreigt.[3] De auteurs onderscheiden vier vormen van spiritualiteit, namelijk kapitalistische spiritualiteit, individualistische en consumentistische spiritualiteit (ofwel welvaartsreligie), reformistische spiritualiteit, en revolutionaire of antikapitalistische spiritualiteit.[4] Kapitalistische spiritualiteit onderschrijft de neoliberale ideologie, terwijl revolutionaire of antikapitalistische spiritualiteit het verwerpt.[5] Carrette en King richten zich vooral tot kapitalistische spiritualiteit, wat gekenmerkt wordt door atomisering, eigenbelang, commercialisering, utilitarisme, consumentisme, quiëtisme, politieke bijziendheid, en gedachtecontrole of aanpassing.[6] Vanwege het individualisme en commercialisme hebben de auteurs kritiek op kapitalistische spiritualiteit. Door de privatisering van religie sinds de Verlichting is religie een persoonlijke keuze geworden waarbij alternatieve vormen van religie tot de mogelijkheden behoren. Dit resulteerde in commercialisering, waardoor religie is teruggekeerd in het publieke domein in de vorm van spiritualiteit dat als product geëxploiteerd wordt door het bedrijfsleven. De ‘oude religies’ waren cultuurkritisch en ethisch, terwijl kapitalistische spiritualiteit het neoliberale discours onderschrijft. Wat Carrette en King willen laten zien is dat spiritualiteit meer in zijn mars heeft dan wat binnen het kapitalisme tot uiting komt.[7]

 

Mirth and Reverence

De casus van hedendaagse spiritualiteit betreft het YouTube kanaal ‘MIRTHandREVERENCE’. Hier deelt de 58 jarige Amerikaanse Anni sinds 2010 persoonlijke filmpjes met betrekking tot “exploring neo-pagan spirituality and sharing the journey with others”.[8] Na een religieuze zoektocht in de jaren 70 kwam Anni in aanraking met wicca, en later met het unitarisch universalisme.[9] Voor haar is wicca spiritualiteit “the bedrock to my entire adult life. It is who I am, it is the relationship that I have with deity. It’s everything I ever needed in relationship to community and to whatever it is that’s the life force behind it all”.[10] Anni gelooft “that everything is one. As simple as that. Then I build all kind of stuff around that, but that’s what it comes down to”[11] Boeken zijn belangrijke magische tools[12] voor haar en ze geeft aanbevelingen van boeken die bijdragen aan de relatie met het goddelijke.[13] Door haar beperkte budget gaat ze sporadisch naar Barnes&Noble,[14] maar ze koopt wel tweedehands boeken. Dit zijn niet altijd specifiek “witchy books”, maar boeken die “have moved me and taught me as much if not more than the ones that are specifically titled something that would make you think of paganism”.[15] Voor mensen zonder het geld of de middelen legt Anni uit hoe ze zelf “incense on a budget” kunnen maken met kruiden en keukengerei.[16] Uiteindelijk zijn materiele zaken echter overbodig binnen wicca, aldus Anni, want in de natuur kan men de eigen overtuigingen ontdekken.[17] Ondanks dat Anni van haar “pretties” houdt zijn voorwerpen zoals tools, glazen bollen, runenstenen, tarotdecks, en pendels onnodig om wicca te praktiseren. Ze houdt dan ook niet van mensen die pronken met materiele zaken. Ze leerde in haar jongere jaren toen “we didn’t have money so there wasn’t materialism”[18] van haar eerste priester om zonder tools te werken, toen hij zijn leerlingen een maand lang de voorwerpen afnam terwijl ze een groepsritueel moesten voorbereiden.[19] Dit kan bijvoorbeeld door handgebaren tijdens zogenaamde “silent rites”.[20] Voor Anni dienen voorwerpen enkel om een plezierige, complete ervaring van het leven te hebben, maar wel op een milieubewuste manier. Dit “doesn’t mean I have to buy something in order to enjoy life, but it means if something pleases me I have no guilt at all about totally enjoying it”.[21] Niets overtreft echter de natuur: “I still like my rituals, and my pretties and my tools, but stick me outside on a starlit night or a hot summer’s day when the sun is just beaming down on me and my power is equivalent and complete and total without anything other than what Goddess has given me by giving me life this time round”.[22]

 

Conclusie

Nu zal ik de casus van Anni in het licht van de theorie van Carrette en King bespreken. De vraag is of, en in welke mate, Anni’s paganistische spiritualiteit een neoliberale kapitalistische ideologie bevat. Het was een persoonlijke keuze om traditionele wicca te praktiseren, en ze noemt het zowel haar religie als spiritualiteit. Op persoonlijk niveau omschrijft wicca haar identiteit, terwijl het op interpersoonlijk niveau een band met de gemeenschap geeft. Het transpersoonlijk niveau betreft het goddelijke en de achterliggende Life Force met een holistisch wereldbeeld. Anni draagt bij aan het kapitalisme en consumentisme door het kopen en aanbevelen van boeken en haar geliefde voorwerpen. Het is opvallend dat ze doorgaans boeken koopt die niet specifiek met het paganisme te maken hebben, waardoor haar consumentisme moeilijk te pijlen is voor ondernemingen. Het zou echter ook kunnen duiden op wat Partridge occulture noemt.[23] Door haar beperkte budget geeft Anni spaarzaam geld uit, wat minimaal bijdraagt aan de economie. Ze gaat zelden naar de boekenwinkel, maar koopt wel boeken tweedehands. Dit is ongunstig voor het kapitalisme en gaat in tegen het neoliberalisme, omdat hergebruik het economische systeem laat stagneren. Ook door het zelf maken van wierook met de middelen die men heeft wordt niet bijgedragen aan consumentisme. Alhoewel ze eigenlijk overbodig zijn voor de spirituele praktijk, is Anni toch verzot op haar rituele voorwerpen. Ze geeft aan dat deze bijdragen aan haar levensgeluk. Dit suggereert consumentisme, zoals Carrette en King dat definiëren, waardoor een neoliberaal discours aan de oppervlakte komt. Ondanks dat kent haar spiritualiteit een ethiek wat betreft milieubewust leven. Hierdoor deelt Anni’s spiritualiteit het ethische aspect zoals de ‘oude religies’ dat volgens Carrette en King hadden. Gordon Lynch noemt het paganisme dan ook progressief.[24] Er moet opgemerkt worden dat Anni zonder zichtbaar eigenbelang of winst gratis YouTube filmpjes maakt waarin ze haar kennis deelt. Dit is binnen de neoliberale ideologie ondenkbaar. Concluderend kan gezegd worden dat Anni deel uitmaakt van het heersende neoliberale discours binnen de westerse samenleving, maar dit betekend niet dat haar spiritualiteit kapitalistisch is. Anni’s doel is niet om winst te maken, maar om de band met het transcendente ontwikkelen en dit te delen met anderen. Het is de reductionistische visie van Carrette en King die spiritualiteit tegenover religie zet en het eerste lijkt af te doen als geïnfecteerd door het neoliberalisme. Er zijn ongetwijfeld voorbeelden van hedendaagse spiritualiteit die aansluiten bij Carrette en King’s idee van kapitalistische spiritualiteit, maar zoals bij Anni naar voren komt is niet elke vorm van hedendaagse spiritualiteit een middel van neoliberale, geldbeluste corporaties.

 

Bibliografie

Carrette, J.K. & King, R. Spiritualiteit in de Uitverkoop. De stille overname van de religie. Kampen: Ten Have, 2006, p. 11-43.

Jespers, F. ‘Investigating Western Popular Spirituality’ Theories in Spirituality. Ed(s). E. Hense & F. Maas. Leuven: Peeters, 2011.

Partridge, C. The Re-Enchantment of the West Vol. 1, Alternative spiritualities. London: Continuum, 2004.

 

Bronnen

MIRTHandREVERENCE. (12 juni 2010). Kanaal van MIRTHandREVERENCE. Geraadpleegd op: http://www.youtube.com/user/MIRTHandREVERENCE

MIRTHandREVERENCE. (22 augustus 2010). Introduction. Geraadpleegd op: http://www.youtube.com/watch?v=RfDiptFUTcY

MIRTHandREVERENCE. (22 augustus 2010). My Path. Geraadpleegd op: http://www.youtube.com/watch?v=xkvmEzi5wyo

MIRTHandREVERENCE. (4 september 2010). Silent Rites. Geraadpleegd op: http://www.youtube.com/watch?v=6chLVPt0JJQ

MIRTHandREVERENCE. (14 november 2010). Spiritual Materialism. Geraadpleegd op: http://www.youtube.com/watch?v=7ADf0WzrJ9Y

MIRTHandREVERENCE. (22 mei 2011). Questions 4 Start – Pagan (and other) Books and Authors. Geraadpleegd op: http://www.youtube.com/watch?v=jj7wkWCLVvA

MIRTHandREVERENCE. (24 mei 2011). This Witch’s Way – Incense on a Budget. Geraadpleegd op: http://www.youtube.com/watch?v=RP2uXOIgCuM

MIRTHandREVERENCE. (28 mei 2011). This Witch’s Way – Incense on a Budget Cont’d. Geraadpleegd op: http://www.youtube.com/watch?v=RTMUu8yt31w

MIRTHandREVERENCE. (18 juni 2011). This Witch’s Way – Books, One. Geraadpleegd op: http://www.youtube.com/watch?v=vB7AT7XS9-A

MIRTHandREVERENCE. (18 juni 2011). This Witch’s Way – Books, Two. Geraadpleegd op: http://www.youtube.com/watch?v=AQYVQ_4nA1o

MIRTHandREVERENCE. (18 juni 2011). This Witch’s Way – Books, Three. Geraadpleegd op: http://www.youtube.com/watch?v=ZBPU2VxY06E

MIRTHandREVERENCE. (6 februari 2012). [2.6] Right Reasons and Resources. Geraadpleegd op: http://www.youtube.com/watch?v=jKJ5tqckXUA

MIRTHandREVERENCE. (18 februari 2012). VR Spiritual/Pagan Tag. Geraadpleegd op: http://www.youtube.com/watch?v=gblmU2U6Y9E

---

[1] Carrette, J.K. & King, R. Spiritualiteit in de Uitverkoop. De stille overname van de religie. Kampen: Ten Have, 2006, p. 11-43.

[2] Carrette & King. ibid, p. 12, 27, 41, 42.

[3] Carrette & King. ibid, p. 14, 16, 18, 20-22, 24, 25.

[4] Carrette & King. ibid, p. 29.

[5] Carrette & King. ibid, p. 30-33.

[6] Carrette & King. ibid, p. 34, 35.

[7] Carrette & King. ibid, p. 13, 16, 21, 22, 25-29, 36, 39, 40, 42, 43.

[8] MIRTHandREVERENCE. (12 juni 2010). Kanaal van MIRTHandREVERENCE. Geraadpleegd op: http://www.youtube.com/user/MIRTHandREVERENCE.

[9] MIRTHandREVERENCE. (22 augustus 2010). Introduction. Geraadpleegd op: http://www.youtube.com/watch?v=RfDiptFUTcY en MIRTHandREVERENCE. (22 augustus 2010). My Path. Geraadpleegd op: http://www.youtube.com/watch?v=xkvmEzi5wyo.

[10] MIRTHandREVERENCE. My Path.

[11] MIRTHandREVERENCE. (18 februari 2012). VR Spiritual/Pagan Tag. Geraadpleegd op: http://www.youtube.com/watch?v=gblmU2U6Y9E.

[12] Emic term voor magische gereedschappen.

[13] MIRTHandREVERENCE. (18 juni 2011). This Witch’s Way – Books, One. Geraadpleegd op: http://www.youtube.com/watch?v=vB7AT7XS9-A en MIRTHandREVERENCE. (18 juni 2011). This Witch’s Way – Books, Two. Geraadpleegd op: http://www.youtube.com/watch?v=AQYVQ_4nA1o en MIRTHandREVERENCE. (18 juni 2011). This Witch’s Way – Books, Three. Geraadpleegd op: http://www.youtube.com/watch?v=ZBPU2VxY06E en MIRTHandREVERENCE. (6 februari 2012). [2.6] Right Reasons and Resources. Geraadpleegd op: http://www.youtube.com/watch?v=jKJ5tqckXUA.

[14] Een Amerikaanse boekenwinkelketen.

[15] MIRTHandREVERENCE. This Witch’s Way – Books, One.

[16] MIRTHandREVERENCE. (24 mei 2011). This Witch’s Way – Incense on a Budget. Geraadpleegd op: http://www.youtube.com/watch?v=RP2uXOIgCuM en MIRTHandREVERENCE. (28 mei 2011). This Witch’s Way – Incense on a Budget Cont’d. Geraadpleegd op: http://www.youtube.com/watch?v=RTMUu8yt31w.

[17] MIRTHandREVERENCE. (6 februari 2012). [2.6] Right Reasons and Resources. Geraadpleegd op: http://www.youtube.com/watch?v=jKJ5tqckXUA.

[18] MIRTHandREVERENCE. (14 november 2010). Spiritual Materialism. Geraadpleegd op: http://www.youtube.com/watch?v=7ADf0WzrJ9Y.

[19] MIRTHandREVERENCE. ibid.

[20] MIRTHandREVERENCE. (4 september 2010). Silent Rites. Geraadpleegd op: http://www.youtube.com/watch?v=6chLVPt0JJQ.

[21] MIRTHandREVERENCE. Spiritual Materialism.

[22] MIRTHandREVERENCE. ibid.

[23] Partridge, C. The Re-Enchantment of the West Vol. 1, Alternative spiritualities. London: Continuum, 2004, p. 40.

[24] Jespers, F. ‘Investigating Western Popular Spirituality’ Theories in Spirituality. Ed(s). E. Hense & F. Maas. Leuven: Peeters, 2011, p. 2.

 

Read Full Post »